ملکه عصمت، نه ذاتی است؛ نه انحصاری، بلکه اختیاری است و غیر از پیامبران و پیشوایان دین(علیهم‌السلام)، دیگران نیز می‏توانند به این ملکه دست یابند، زیرا راه ریاضت ، تلاش و مجاهدت‏های نفسانی برای همگان باز است و دست‏آوردهای آن، عام و برای عموم است: (... اِن تَتَّقوا اللهَ یَجعَل لَکُم فُرقانا... ).[1]

خدای متعال همه انسان‏ها را بر اساس فطرت توحیدی خلق کرده است: (فِطرَتَ اللهِ الَّتی فَطَرَ النّاسَ عَلَیها)[2] و تشخیص فجور و تقوا را به همگان الهام فرموده است: (فَاَلهَمَها فُجورَها وتَقوها)[3] لیکن برخی انسان‏ها همین فطرت را در میان گل و لای شهوت و غضب دفن می‏کنند: (وقَد خابَ مَن دَسّها)[4] و راه ضلالت و گمراهی را پیش می‏گیرند؛ اما برخی دیگر به ندای فطرت پاسخ مثبت داده و به تزکیه نفس می‏پردازند: (قَد اَفلَحَ مَن زَکّها).[5] خدای متعال نیز براساس قانون کلّی (واِذ تَاَذَّنَ رَبُّکُم لَئِن شَکَرتُم لاَزیدَنَّکُم ولَئِن کَفَرتُم اِنَّ عَذابی لَشَدید)[6]، به پاسخ مثبت این گروه، اجر مضاعف داده و آن گروه را به حال خود وامی‏گذارد. این اجر، با میزان صداقت در پاسخ‏گویی به ندای فطرت هماهنگ است؛ بدین معنا که هر کس در پاسخ گفتن صادق‏تر باشد، اجر بیشتری خواهد یافت تا جایی که اجر برخی به صورت «روح‏القدس» بروز می‏کند.

گفتنی است که هر پیامبر و امامی معصوم است؛ ولی هرمعصومی پیامبر و امام نیست، زیرا ملکه عصمت، در حدّ خود، چونان سایر کمالات وجودی، درجات دارد و مقول به تشکیک و شدّت و ضعف است؛ امّا آنچه انحصاری است، مقام نبوّت، رسالت و امامت است: (... اَللهُ اَعلَمُ حَیثُ یَجعَلُ رِسالَتَه... ). خداوند سِمَت‏های کلیدی و پست‏های حسّاس نمایندگی از طرف خود را به هر کس، حتی به هر معصوم فعلی نمی‏دهد.

 [1] ـ سوره انفال، آیه 29

[2] ـ سوره روم، آیه 30

[3] ـ سوره شمس، آیه 8

[4] ـ سوره شمس، آیه 10

[5] ـ سوره شمس، آیه 9

[6] ـ سوره ابراهیم، آیه 7